خرید دفتر خوشنویسی، چه برای تمرین با خودکار و چه با قلم نی و مرکب، نیازمند توجه به نکات خاصی است که کیفیت تمرین و نتیجه نهایی کار شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در اینجا به مهم‌ترین این نکات اشاره می‌کنیم:

1. نوع کاغذ (مهم‌ترین فاکتور):

• صافی سطح (Smoothness): کاغذ باید سطحی نسبتاً صاف و یکدست داشته باشد تا قلم (چه خودکار و چه قلم نی) به راحتی روی آن حرکت کند و گیر نکند. کاغذهای خیلی زبر باعث می‌شوند نوک قلم گیر کند و جوهر پخش شود.
• بافت کاغذ (Texture): اگرچه صافی مهم است، اما کاغذ نباید آنقدر هم لیز باشد که کنترل قلم از دست برود. یک بافت ریز و مناسب (به اصطلاح، قلم روی کاغذ بنشیند) ایده‌آل است.

• جذب جوهر (Ink Absorption): این یکی از حیاتی‌ترین نکات است. کاغذ خوشنویسی نباید جاذب جوهر باشد و باعث “پخش شدن” (feathering) یا “پس دادن” (bleeding) جوهر شود. جوهر باید روی سطح کاغذ بنشیند و خطی تمیز و مشخص ایجاد کند.

  • برای خوشنویسی با قلم نی و مرکب: کاغذ گلاسه مات یا نیمه گلاسه اغلب بهترین گزینه است. این نوع کاغذها جذب جوهر کمی دارند و قلم به خوبی روی آن‌ها حرکت می‌کند. کاغذهای گلاسه با گرماژ بالا (ضخیم‌تر) معمولاً بهتر عمل می‌کنند.
  • برای خوشنویسی با خودکار یا قلم‌های معمولی: کاغذ تحریر با کیفیت بالا یا کاغذهای چاپی ظریف مناسب‌تر هستند. کاغذهای گلاسه برای خودکار ممکن است باعث پخش شدن جوهر یا لیز خوردن بیش از حد شوند.
• گرماژ (Grammage/Weight): گرماژ به وزن و ضخامت کاغذ اشاره دارد. کاغذهای با گرماژ بالاتر (مثلاً 80 گرم به بالا) معمولاً ضخیم‌تر و مقاوم‌تر هستند و کمتر دچار پس‌دادگی جوهر می‌شوند.
• رنگ کاغذ: سفید مات یا کرم نخودی بهترین گزینه‌ها هستند. این رنگ‌ها بازتاب نور را کاهش داده و باعث خستگی کمتر چشم در هنگام تمرین طولانی‌مدت می‌شوند. همچنین به بهتر دیده شدن مرکب کمک می‌کنند.
• بدون اسید (Acid-Free): اگر قصد دارید کارهای خوشنویسی‌تان را برای مدت طولانی نگهداری کنید، کاغذ بدون اسید را انتخاب کنید. این کاغذها در طول زمان زرد نمی‌شوند و دوام بیشتری دارند.

2. نوع خط‌کشی و طرح:

• بی‌خط (Plain/Blank): برای خوشنویسان حرفه‌ای‌تر یا کسانی که می‌خواهند آزادی کامل در طراحی و ترکیب‌بندی داشته باشند، دفترهای بی‌خط مناسب هستند.

• خط‌دار (Lined):

  • تک‌خط: مانند دفاتر مشق معمولی، اما ممکن است برای خوشنویسی نیاز به فضای بیشتری بین خطوط باشد.
  • دوخط: برای تمرین خط تحریری و تعیین ارتفاع حروف، بسیار مناسب است. معمولاً شامل یک خط بالا و یک خط پایین است که محدوده نوشتن حروف را مشخص می‌کند.
  • چهارخط (یا شش‌خط): این نوع خط‌کشی برای آموزش اصول خوشنویسی و جایگاه دقیق حروف در خطوط کرسی (خط مبنا)، سقف و کف، بسیار کاربردی است. معمولاً یک خط مبنا (کرسی) اصلی و خطوط راهنمای بالا و پایین برای کشیدگی‌ها و ارتفاع حروف کوچک و بزرگ دارد.
  • خطوط مورب (Slant Lines): برای برخی سبک‌های خوشنویسی مانند کاپرپلیت (Copperplate) یا اسپنسیریان (Spencerian) که دارای شیب خاصی هستند، دفاتر با خطوط راهنمای مورب بسیار مفیدند.

• سرمشق‌دار: برخی دفاتر خوشنویسی (به خصوص برای مبتدیان) دارای سرمشق‌هایی از حروف و کلمات هستند که می‌توانید روی آن‌ها یا کنارشان تمرین کنید. این نوع دفاتر برای یادگیری اصول اولیه بسیار مفیدند.

3. صحافی:

• سیمی (فنر دوبل): بهترین نوع صحافی برای دفتر خوشنویسی است. به شما امکان می‌دهد دفتر را کاملاً باز کرده و روی سطح صاف قرار دهید، بدون اینکه صفحات خودبه‌خود بسته شوند. همچنین برگه‌ها به راحتی پاره نمی‌شوند.
• منگنه‌ای (دوخت): ارزان‌تر است اما ممکن است به راحتی باز نشود و ورق زدن آن دشوار باشد.
• چسبی: کمتر توصیه می‌شود، زیرا برگه‌ها ممکن است به مرور زمان از دفتر جدا شوند.

4. اندازه (قطع):

• A4 (21x29.7 cm): متداول‌ترین و مناسب‌ترین اندازه برای تمرینات خوشنویسی است. فضای کافی برای نوشتن کلمات و جملات بزرگ و همچنین طرح‌های ترکیبی را فراهم می‌کند.
• A5 (14.8x21 cm): برای تمرینات کوچکتر یا حمل و نقل آسان‌تر مناسب است.
• سایزهای بزرگتر (A3): برای تمرینات پیشرفته‌تر یا خلق آثار هنری بزرگتر استفاده می‌شود.

5. جلد:

• مقاومت: جلد دفتر باید مقاوم باشد تا از برگه‌های داخلی محافظت کند و در طول استفاده آسیب نبیند.
• زیبایی و طرح: اگرچه در درجه دوم اهمیت قرار دارد، اما یک طرح زیبا و جذاب می‌تواند انگیزه شما را برای تمرین افزایش دهد.

نکات تکمیلی:

• هدف از خرید دفتر خوشنویسی: آیا برای تمرین روزانه می‌خواهید یا برای خلق آثار نهایی؟ برای تمرین روزانه می‌توانید از کاغذهای کمی ارزان‌تر استفاده کنید، اما برای آثار نهایی باید روی کیفیت کاغذ سرمایه‌گذاری کنید.
• ابزار خوشنویسی: نوع قلمی که استفاده می‌کنید (خودکار، خودنویس، قلم نی، ماژیک خوشنویسی) بر انتخاب نوع کاغذ تأثیرگذار است.
• امتحان کردن: در صورت امکان، قبل از خرید، یک نمونه از کاغذ دفتر را با قلم و جوهر خود امتحان کنید تا از کیفیت آن مطمئن شوید.

با در نظر گرفتن این نکات، می‌توانید دفتری را انتخاب کنید که بهترین تجربه خوشنویسی را برای شما به ارمغان بیاورد و به پیشرفت شما در این هنر کمک کند.