تست‌های هوش تصویری و هوش ریاضی، ابزارهایی هستند که برای سنجش جنبه‌های مختلف توانایی‌های ذهنی افراد طراحی شده‌اند. این تست‌ها معمولاً به صورت غیرکلامی ارائه می‌شوند تا تأثیرات زبانی و فرهنگی را به حداقل برسانند. در زیر به توضیح انواع رایج این تست‌ها می‌پردازیم:

انواع تست هوش تصویری:

تست‌های هوش تصویری بر توانایی‌های دیداری-فضایی، استدلال غیرکلامی، تشخیص الگوها و حل مسائل با استفاده از تصاویر و اشکال تمرکز دارند. برخی از انواع رایج آن عبارتند از:

• تست‌های ماتریسی (Matrix Reasoning Tests): این نوع تست‌ها شامل یک ماتریس از اشکال یا تصاویر هستند که یک خانه از آن خالی است. فرد باید با تشخیص الگو و روابط بین اشکال، گزینه مناسب برای پر کردن جای خالی را انتخاب کند. تست هوش ریون (Raven’s Progressive Matrices) یکی از معروف‌ترین نمونه‌های این نوع تست است. این تست توانایی استدلال انتزاعی و درک روابط بصری را می‌سنجد و در سه نوع استاندارد، رنگی (برای کودکان و افراد با توانایی شناختی پایین‌تر) و پیشرفته ارائه می‌شود.
• تست‌های تکمیل الگو (Pattern Completion Tests): در این تست‌ها، یک الگو یا دنباله‌ای از تصاویر ارائه می‌شود که ناقص است. فرد باید با تشخیص منطق حاکم بر الگو، تصویر بعدی یا بخش گمشده را شناسایی کند.
• تست‌های تشخیص شباهت و تفاوت (Visual Analogies Tests): این تست‌ها شامل دو جفت تصویر هستند که بین تصاویر هر جفت یک رابطه وجود دارد. فرد باید رابطه مشابه را در جفت دوم تشخیص داده و تصویر مرتبط را انتخاب کند.
• تست‌های چرخش ذهنی (Mental Rotation Tests): در این تست‌ها، یک شکل سه‌بعدی در زوایای مختلف نشان داده می‌شود و فرد باید تشخیص دهد کدام یک از گزینه‌ها همان شکل است که چرخانده شده است. این تست توانایی تجسم فضایی را می‌سنجد.
• تست‌های ساخت بلوک‌ها (Block Design Tests): در این تست‌ها، فرد باید با استفاده از بلوک‌های رنگی، طرحی را که روی کارت نشان داده شده است، بسازد. این تست مهارت‌های دیداری-فضایی و هماهنگی چشم و دست را ارزیابی می‌کند و بخشی از تست هوش وکسلر (Wechsler Intelligence Scale) است.
• تست‌های یافتن شکل پنهان (Embedded Figures Tests): در این تست‌ها، یک شکل ساده در داخل یک تصویر پیچیده‌تر پنهان شده است و فرد باید آن شکل ساده را پیدا کند. این تست توانایی تفکیک دیداری را می‌سنجد.
• تست‌های حافظه تصویری (Visual Memory Tests): در این تست‌ها، مجموعه‌ای از تصاویر برای مدت کوتاهی نشان داده می‌شود و سپس فرد باید آن‌ها را از بین گزینه‌های دیگر تشخیص دهد یا جزئیات آن‌ها را به خاطر بیاورد.

انواع تست هوش ریاضی:

تست‌های هوش ریاضی بر توانایی‌های کمی، استدلال منطقی در مسائل ریاضی، درک الگوهای عددی و حل مسائل ریاضی بدون نیاز به دانش پیشرفته ریاضی تمرکز دارند. این تست‌ها اغلب شامل موارد زیر هستند:

• تست‌های دنباله‌های عددی (Number Sequence Tests): در این تست‌ها، یک دنباله از اعداد ارائه می‌شود که بر اساس یک قانون خاص مرتب شده‌اند. فرد باید قانون را تشخیص داده و عدد بعدی در دنباله را پیش‌بینی کند.
• تست‌های روابط عددی (Numerical Analogies Tests): مشابه تست‌های تشابه تصویری، در این تست‌ها دو جفت عدد وجود دارد که بین اعداد هر جفت یک رابطه ریاضی برقرار است. فرد باید رابطه مشابه را در جفت دوم تشخیص داده و عدد مرتبط را پیدا کند.
• تست‌های ماتریس‌های عددی (Numerical Matrices Tests): این تست‌ها شبیه ماتریس‌های تصویری هستند، اما به جای اشکال، از اعداد استفاده می‌کنند. فرد باید روابط ریاضی بین اعداد در سطرها و ستون‌ها را تشخیص داده و عدد مناسب برای جای خالی را پیدا کند.
• تست‌های حل مسئله کلامی با تمرکز بر منطق ریاضی (Word Problems Focusing on Mathematical Logic): این تست‌ها شامل مسائل کلامی هستند که برای حل آن‌ها نیاز به استدلال منطقی و درک روابط ریاضی ساده است، نه لزوماً محاسبات پیچیده.
• تست‌های الگوهای محاسباتی (Computational Pattern Tests): در این تست‌ها، مجموعه‌ای از معادلات یا عبارات ریاضی ارائه می‌شود که بر اساس یک الگوی خاص شکل گرفته‌اند. فرد باید الگو را تشخیص داده و معادله یا عبارت بعدی را پیش‌بینی کند یا مقدار یک متغیر مجهول را بیابد.
• تست‌های استدلال قیاسی و استقرایی با اعداد (Deductive and Inductive Reasoning with Numbers): این تست‌ها شامل مجموعه‌ای از اطلاعات عددی یا قوانین هستند و فرد باید با استفاده از آن‌ها به یک نتیجه منطقی برسد.

توجه داشته باشید که بسیاری از کتاب های معما تصویری با جواب مانند تست هوش وکسلر و مقیاس هوشی استنفورد-بینه، شامل زیرمجموعه‌هایی هستند که هم هوش تصویری و هم هوش ریاضی را در قالب‌های مختلف ارزیابی می‌کنند. هدف از این تست‌ها، سنجش جنبه‌های مختلف هوش و توانایی‌های شناختی افراد است.